“Rusiyada hadisələrin taleyini güc strukturları müəyyən edəcək”. JAMAZ.İNFO xəbər verir ki, bu fikirlər Rusiyada yayımlanan “VTimes” saytında dərc olunmuş “Güc strukturları Putini nə zaman devirəcəklər?” başlıqlı məqalədəndir.
Müəllif yazır ki, Navalnının əhalini küçələrə çağırması, etirazların başlamasının ən qorxulu nöqtəsi Peterburqda OMON-çunun qadının ayağna güclü zərbə ilə vurub, onu xəstəxanalıq etməsiydi. “Əslində, bu Kremlin düşündüyü planın icrasıydı. Moskva hakimiyyəti hesab edir ki, artıq əhali onu sevmir. Amma o düşüncədədir ki, “sevmirsə, özü bilər, heç olmasa qorxsun”. Peterburqda qadının vəhşicəsinə döyülməsi də həmin qorxu streotipini yaratmaq məqsədi güdürdü”.
“VTimes” qeyd edir ki, hazırda Rusiya hakimiyyətinin əsas hədəfi hüququ-mühafizə orqanları üzərində nəzarəti itirməsin. “Kremldə əyləşənlər polisi əhalinin üzərinə göndərərkən, onları ideoloji cəhətdən hazırlamağı yaddan çıxarmırlar. Elə bu səbəbdəndir ki, rus hakimiyyəti qorxur ki, günün birində polis aldadıldığını düşünsün. Ona görə də, hüquq mühafizə orqanlarında parçalanma baş verməməsi üçün bütün imkanlarından yararlanır”.
Məqalədə qeyd olunur ki, ölkənin idarə edilməsində siyasi üsulların bir kənara atılması, nəticə etibarı ilə güc strukturlarına stavka edilməsinə gətirib çıxarmaqla yanaşı, onların rolunu ən başa keçirmək deməkdir. “Amma tarix göstərir ki, gücdən daha çox istifadə etmək yekunda ya hərbi çevrilişə səbəb olur, ya da güc strukturlarına arxalanan və onlarla hesablaşan avtoritar bir rejimə çevrilməyə gətirib çıxarır. Məsələn, Sudanın sabiq rəhbəri Ömər əl-Bəşirin devrilməsinin konkret səbəbi bu idi”.
Qeyd edək ki, populyar ictimai rəy demokratik ölkələrin liderlərinin ümumiyyətlə, çevriliş və çevrilişlərin qurbanı olduğuna inanır. Lakin reallıq odur ki, bu, avtoritarizm altında daha tez-tez baş verir. Elə Yel Universitetinin professoru Milovan Svolik də hesab edir ki, avtoritar rejimlərin sayı zaman içində azalmağa doğru gedir. Onun hesablamalarına görə, 1946-2008-ci illərdə hakimiyyətdə olan diktatorların 2/3-si qeyri-konstitutsion yolla devriliblər. Onların da 2/3-si güc strukturları, xüsusən də hərbçilər tərəfindən hakimiyyətdən salınıblar. “Əhalinin narazılığının artması bu ssennarinin reallaşmasına şans yaradır. İtirilən populyarlıq və etirazçı əhaliyə güllənin atılması diktatorun gedişini sürətləndirir. Belə vəziyyətlərdə güc strukturları dayanıb düşünürlər. Anlamaq istəyirlər ki, niyə diktatoru qorumalıdırlar. Bu baş verəndə, artıq proses başlayır və onu devirirlər. Bəzi situasiyalarda hökuməti ələ keçirən güc strukturlarına hakimiyyətdə qalmaq imkanı yaranır. Bu, o zaman baş verir ki, hərbçilər başqa siyasi təşkilatlarla koalisiyaya gedirlər. Məsələn, Sudanda əl-Bəşiri devirən hərbçilər belə bir yol tutdular”.
“VTimes” məqalədə başqa bir maraqlı məqama da toxunur. Həmin maraqlı məqam da hakmiyyətdə təmsil olunun elitalarla bağlıdır. Məqalədə deyilir: “Narazı kütlə və təhlükəsizlik qüvvələrindən əlavə, burada mühüm rol üçüncü oyunçuya, yəni sözün geniş mənasında elitalara aiddir. Rejim populyarlığını itirməyə başladıqdan sonra, aralarında diktatora dəstək də zəifləməyə başlayır. Şəxsiyyətə pərəstiş üzərində qurulmuş rejimlərdə hadisələrin belə bir inkişaf imkanı daha çoxdur. Nəticədə, elitalar əvvəlcə ona çox həvəs göstərmirlər. Ancaq ilin mərhələdə əhval-ruhiyyələrini gizlətməyə məcbur olurlar”.
Ttəhlilçilər hesab edirlər ki, şəxsiyyətə pərəstiş elitaların məğlubiyyəti deməkdir. Digər yanaşma isə odur ki, bir şəxsin bütün qərarlara təsir etməsi elitaların hərəkət manevrlərini daraldır. Təbii ki, bunu heç kim istəməz. “Əlbəttə, bu qaydanın istisnası var – hökmdarın şəxsi məhkəməsi. Bu insanlar, müəssisənin qalan hissəsindən fərqli olaraq, fərdiyyətçilik sayəsində qazanmaq qədər itirmirlər. 1990-cı illərdə kim idiniz? Alexey Miller, Rotenberg qardaşları, Dmitri Medvedev və s. Özlərini necə Vladimir Potanin, Mixail Fridman, Oleq Deripaska ya da Yevgeny Primakovla bərabər hesab edə bilərdilər? Ancaq Putinin sayəsində hətta onlardan da keçdilər”.
Məqalədə vurğulanır ki, sosial narazılıq və elitanın özünü gizlətməsi uzun müddət davam edə bilməz. Həmçinin bu faktora etibar etmək də qeyri-ciddilik olardı. “Bu iki faktorun – populyar narazılığın artması və elitanın müxalifətçiliyinin artması, bir gün Rusiya hüquq-mühafizə orqanlarının Putinə qarşı şıxmasına səbəb olacaq. Mümkündür ki, bu zaman güc strukturlarının rəhbərləri çevriliş edən tərəf olmayacaqlar. Tarixdə çoxlu sayda faktlar var ki, hətta serjantlar belə hakimiyyətləri dəyişdiriblər”.
Və son. Analitiklər hesab edirlər ki, avtoritar təsnifata görə fərdi rejimlərin qonşuları, yəni, tək partiyalı rejimlər, orta hesabla təxminən iki dəfə çox yaşayırlar.
